Gorredijk

Bok's bakkerij

Bok's bakkerij in 1964

Eind 1949 begonnen Jelle Bok (15-03-1921) en Rinskje Sloothaak (12-07-1927) een bakkerij op de Langewal 32 in Gorredijk. Nog niet zo lang na de oorlogsjaren durfden Jelle en Rinskje deze stap naar zelfstandigheid te wagen. Vele broden en andere Friese lekkernijen verlieten daar bruingebakken de oven, verkocht via de winkel of werden per fiets en later de auto netjes bezorgd bij de klanten. Onder andere; Friese kruidkoek, Fries roggebrood, Fries suikerbrood, dûmpkes, oranjekoek en natuurlijk gewoon brood. Waar tegenwoordig de keuze vele malen groter is, was men vroeger ook zeer tevreden met het aanbod en kwaliteit. Er werd ongeveer 1/4 vanuit de winkel verkocht en de rest via het bezorgen.  Het bezorgen kostte veel tijd, want het was niet alleen zo dat de klanten verspreid woonden, want niet alle bakkers hadden in de begintijd de beschikking over een auto. De eerste bakkers gingen lopend achter een handkar, Jelle Bok bezorgde zijn eerste brood met een transsportfiets en bakfiets.De transportfiets had tot voordeel dat je tot bij de klant voor de deur kon staan. Met gladde wegen en regen was het geen pretje. In de wintertijd als er sneeuw lag werd er met een slee bezorgd. Op de karren en korven, evenals op de zakken moest de bakker duidelijk zijn naam vermelden en dat kon meteen reclame zijn. Bakkers die niet zelf bezorgden en geen knecht hadden om de bezorging op zich te nemen maakten gebruik van speciale venters. Zij verkochten het brood tegen procenten van de opbrengst en waren dus niet bij de bakker in dienst. Toen de drukte toenam werd Sjoerd v/d Bij aangenomen om te venten, later heeft Sjoerd op  nog zijn rijbewijs gehaald bij rijschool Oenema en kon in de welbekende Daf droog en snel het brood bezorgen. Jelle en Rinskje kregen 4 zonen; Rinke ( 24-08-1949 ),Jan (18-11-1952), Theo (26-12-1957 ) en Harrie ( 23-03-1963 ), waarvan Rinke en Jan al op jonge leefdtijd moesten meehelpen in de bakkerij. Tijdens het bestaan van Bok's bakkerij waren er inmiddels al 13 bakkerijen in Gorredijk- Kortezwaag


Jelle en Rinskje druk aan het koekjes bakken in de bakkerij

De bakker en zijn werk

Aan het beroep van bakker werden hoge eisen gesteld en niet alleen omdat hij vroeg moet opstaan en het werk zware lichamelijke inspanning vereist. De bakker moest beschikken over een behoorlijke dosis vakkennis en vertrouwd zijn met de verschillende broodsoorten. Daarnaast is kennis van de juiste verhoudingen van de toe te dienen grondstoffen onontbeerlijk evenals de duur van het kneden, het precies toedienen van de gist, het bedienen en reguleren van de oven, het vormen en bereiden van diverse baksels. Hij moet op de hoogte zijn van de bediening en het onderhoud van de machines, werktuigen, koelruimten, de aard en samenstelling van de meelsoorten kennen. Een bakker is vandaag de dag behalve ambachtsman ook een technicus geworden. In de tijd van Jelle Bok zijn bakkerij werd er meestal 6 dagen in de week gewerkt, en geregeld  7 dagen werken waren geen uitzondering.



Op de foto Rinskje Bok die een klant help in de winkel, links zoon Theo afwachtend op het uitlaten van de klant

Traditionele bakkerij

Het vertrek waar Jelle Bok zijn beroep uitoefende, bevond zich achter de aan de straat gelegen verkoopruimte of ten opzichte daarvan op een lager niveau. De indeling van een dergelijke traditionele bakkerij met de daarin gebruikte gereedschappen veranderde weinig in de loop van de tijd. Het belangrijkste element vormde een uit metselsteen opgebouwde oven, waarvan de dikke wanden de warmte lang konden vasthouden. De bakruimte werd met behulp van takkenbossen, turf of andere brandstof verhit. De verkoolde resten hiervan werden met een loet of rakelijzer verwijderd en in een doofpot geschoven waarna de gloeiend hete oven met een dweil, bestaande uit een aan een lange stok gebonden zak of oud visnet, werd gereinigd. Dit laatstgenoemde werktuig moest regelmatig worden schoongespoeld en bevochtigd. Hiervoor werd  water gebruikt. De stenen van de oven waren door het verbrandingsproces zozeer verhit en hielden deze warmte zo lang vast, dat in deze zelfde ruimte na het stoken brood gebakken kon worden


Jelle Bok voor de bakkerij met zijn oudste zoon Rinke.


Daling aantal bakkersbedrijven

In 1965 werd de vijfdaagse werkweek ingevoerd vanwege de ontstane achterstand in rendabiliteit van de bedrijven en een achterstand in de lonen, waarvan het jaar 1963 als rampjaar werd beschouwd. Vrijwel geen enkel bedrijf kon toen een behoorlijk rendabiliteit bereiken. Dankzij overeenkomsten met de toenmalige minister Andriesen kon men in 1964 de kostenstijgingen compenseren. In 1965 mochten de bakkers zelfs iets aan de prijsverhoging verdienen. Wat men echter in het begin van 1965 als een redelijke afspraak beschouwde, bleek dat achteraf niet meer te zijn. De redabiliteit was, vergeleken met 1964 een stuk achteruit gegaan. De vijfdaagse werkweek werd gedeeltelijk gerealiseerd en de werknemers moesten de uitkering van twee procent ineens ontvangen. Het totale aantal bakkersbedrijven daalde tussen 1946 en eind 1965 van 14.500 tot ongeveer 8000. Gaande weg de jaren erna daalde het aantal bakkersbedrijven nog meer, o.a. door de opkomst van de broodfabrieken. Ondanks deze malaise in de bakkersbranche bleef Bok's bakkerij bestaan.


Einde Bok's bakkerij

Wegens gezondheidsreden van Jelle moest het gezin Bok de bakkerij met winkel in 1970 beëindigen. De zaak werd verkocht aan Piet en Mieke Elgersma, die er nog jaren een bloeiende bakkerij hadden. Jelle en Rinskje Bok verhuisden naar de Langewal 82, waar ze nog jaren genoten van hun pensioen. Helaas kwam Jelle Bok te overlijden op 69 jarige leefdtijd op 5 september 1990. Rinskje Bok - Sloothaak overleed  2 juli 2000 op 72 jarige leefdtijd.


 

(Hieronder foto's Bok's Bakkerij, alle foto's uit privécollectie familie Bok. red.)