Gorredijk

20e eeuw tot heden

De 20e eeuw

Gorredijk heeft in de 20e eeuw veel veranderingen doorgemaakt. Nu anno 2014 is Gorredijk het grootste dorp van Opsterland. In het begin van de 20e eeuw was Gorredijk een echte handelsplaats, een centrum van handel voor de dorpen om ons heen. Maar rond de eeuwwisseling werd het anders, de turfgraverij had zijn hoogtepunt bereikt, de arbeiders werden werkloos en de winkeliers kregen het daardoor steeds moeilijker om hun handel te verkopen. Winkels kwamen leeg te staan en Gorredijk raakte in verval.

Ook de Boterwaag verdween, boeren brachten hun boter elders en ook de graanbeurs moest er aan geloven. De beurs ging naar de "grote stad" Leeuwarden en de belangstelling voor kleinere beursen nam sterk af. Gorredijk maakte in het begin van de 20e eeuw een diepe crisis door.
Door de crisis vertrokken de inwoners van Gorredijk naar andere plaatsen waar ze beter handel konden drijven.
Zo had Gorredijk rond 1880 nog 1776 inwoners en rond 1922 nog maar 1477. Wat echt opviel was het vertrek van de vele joden, ooit in Gorredijk gekomen omdat het hier goed ging met de handel.
De joden vormde een lange periode een belangrijk deel van de bevolking van Gorredijk, maar door de crisis en het wegvallen van de handel vertrok de joodse bevolkingsgroep elders.
Een aantal van hen bleef in Gorredijk maar door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog verdween ook deze groep helemaal uit de Gorredijkster samenleving.

Maar na enige jaren trok de economie weer wat aan. De economie van de veenkolonie mocht dan verdwenen zijn, de economie van het streekcentrum kwam hiervoor in plaats.
Handel en nijverheid zorgden ervoor dat Gorredijk aantrekkelijk bleef als handels en streekscentrum.

Vooral na de oorlog ging het beter met Gorredijk. Er werden nieuwe bedrijven gevestigd en er kwamen inwoners van buitenaf Gorredijk versterken. Het aantal inwoners groeide snel, mede door de samenvoeging van Kortezwaag en Gorredijk. De bevolking groeide na de oorlog naar ruim 7.000.

Belangrijke bedrijven voor Gorredijk waren o.a. Koelstra (opgericht in Gorredijk 1934 en bekend van de kinderwagens), Timmerfabriek de Vries (opgericht in Gorredijk 1924), De Leeuw & Zn. in 1972 gefusseerd met Bouwbedrijf Jellema ( heette toen Bouwmaatschappij De Leeuw Jellema, nu van Wijnen Bouw), en Baarsma dranken (sinds 1979 in Gorredijk).

In het begin van de 20e eeuw was Gorredijk een rood dorp, de aanhang van socialistische groeperingen was er groot. Domela Nieuwenhuis, Pieter Jelles Troelstra, ze konden op hun trouwe aanhang rekenen. Evenals de socialisten Geert Lourens van der Zwaag en Rindert van Zinderen Bakker.
De woelingen in de veenkoloniën, tegen het eind van de vorige eeuw, trekken nog steeds hun sporen in het politieke leven van vandaag. Maar de scherpste kanten zijn daar van af. De tijd dat christelijke groeperingen in Gorredijk met huiver en afschuw werden bekeken is voorbij.

Er is veel veranderd deze eeuw. Gorredijk groeide uit haar voegen. Nieuwbouwwijken verrezen op de plaats waar ooit veen werd afgegraven en boeren hun akkers bewerkten.
Ook in het centrum van het dorp gingen de veranderingen van de nieuwe tijd niet ongemerkt voorbij. Ooit was er sprake van om die kom van het dorp maar eens helemaal om te gooien.In 1974 waren er plannen om de oude Compagnonsvaart te dempen en er een verkeersweg of een groenzone van te maken.
Pater L.van Ulden voorkwam in de jaren '60 dat de Compagnonsvaart werd gedempt. In Drachten en Heerenveen ging dit slechte idee wel door. Gorredijk is nu de enige nog intact gebleven karakteristieke veenkolonie van enige omvang. De pater richtte met medestanders de 
stichting 'Nije Kompanjons' op om dit plan te voorkomen. 
Met succes. Door het behoud van de Opsterlandse Compagnonsvaart varen nu ieder jaar vele toeristen de Turfroute, een toeristische vaarroute in Zuidoost Friesland.